Metotreksat iltihaplı romatizmal hastalıkların tedavisinde, en yaygın kullanılan temel etkili bir ilaçtır. Metotreksat aslında çok uzun yıllardır kanser tedavisinde kullanılmış eski bir ilaçtır. DMARD (hastalık modifiye edici ilaçlar) kategorisindedir. Bu ilacın kanser tedavisinde çok yüksek dozlarda kullanıldığını vurgulamak isteriz. Oysa romatoid artrit, ankilozan spondilit gibi romatizmal hastalıkların tedavisinde yalnızca haftanın bir günü ve oldukça düşük sayılabilecek dozlarda kullanılmaktadır. Yani bu dozda ve bu kullanım biçiminde, metotreksat kanser ilacı değil, romatizma ilacı olarak kabul edilmelidir.
Doktorunuzun uygun gördüğü metotreksat dozu, haftanın belirli bir gününde, bir veya bir kaç doza bölünerek, mutlaka aç karnına ve bol suyla alınmalıdır. Birçok hastamız, ilacı almayı unutmamak ve daha rahat alabilmek için pazar gününü seçmekte ve pratikte, bazı hastalarımız bu ilacı “pazar hapı” veya “kanser hapı” olarak adlandırabilmektedir.
Metotreksat çok ciddi yan etkiler yapan bir ilaç değildir. En sık görülen yan etkiler, ilacın alındığı gün ortaya çıkabilen bulantı, kusma, ishal ve halsizlik yakınmalarıdır. Bu ve benzeri yan etkilerinin azalması için, folik asit diye bilinen özel bir vitaminin kullanılmasını önermekteyiz. Bu vitaminin hangi dozda ve hangi günlerde alınacağını doktorunuz belirleyecektir.
Özellikle uzun süre kullanıldığında, karaciğere ve kemik iliğine yan etki yapma olasılığı vardır. Bu nedenle, belli aralıklarla karaciğer ve böbrek testlerini ve kan sayımlarını istemekteyiz.
Metotreksat kullanırken kuru bir öksürük ve nefes darlığı ortaya çıkarsa, ilacı derhal kesmeli ve doktorunuza başvurmalısınız. Bu yakınmalar, nadir olarak ilaca bağlı akciğer hasarını gösterebilir.
Metotreksat tedavisi alan hastaların alkol alması sakıncalıdır.
Halkımızın da kolaylıkla tahmin edebileceği gibi, metotreksat tedavisi gören kadınların tedavi süresince etkili doğum kontrol yöntemleri uygulaması ve gebe kalmamaları gereklidir. Çünkü, sonuçta kanser tedavisinde de kullanılan bir ilaç olan metotreksat, bebeğe ciddi zararlar verebilir. Metotreksat kullanan bir hasta, planlı bir gebeliğe karar verirse, mutlaka öncelikle doktoruna danışmalı ve en az 3 ay önceden ilaç kesilmelidir. Diğer bir deyişle, ilaç kesildikten sonra en az 3 defa adet (aybaşı) dönemi geçirdikten sonra, gebeliğe izin verilebilir. Metotreksat kullanan erkeklerin de, çocuk sahibi olmak için, benzer şekilde ilacı kestikten sonra en az 3 ay beklemeleri önerilmektedir
Ciddi bir sakınca veya engel olmadığı sürece, özellikle hiçbir romatoid artritli hasta, metotreksat tedavisinden yoksun bırakılmamalıdır